Osasunerako Mundu Erakundeak maskara kirurgikoa eramatea gomendatzen du —ospitaleetakoa bezala—, baldin eta gaixorik zauden edo norbait zaintzen ari bazara. Espainian, nahitaez erabili behar da leku publikoetan bi metroko distantzia mantendu ezin denean. Pertsona batzuk jarraibide ofizialetatik haratago doaz, eta jendaurrean eskularru berrerabilgarriak edo erabili eta botatzekoak dituzte.
Hala ere, adituek ohartarazten dute babes-ekipo hori gaizki erabiliz gero, hura gabe harrapa zenitzakeen germen kopuru bera izango litzatekeela; izan ere, maskarek eta eskularruek birusak pilatzen dituzte maiz garbitzen edo aldatzen ez badira, eta, ondoren, eskuak edo babesik gabe ukitzen dituzun gauzak kutsa baititzakete.
«Mostradoreak jotzen dituen norbait ikusten dudanean [eskularruekin] eta gero eskua poltsan sartzen denean, pentsatzen dut: “Orain kutsadura gurutzatua sortu dute, eta daramaten babesa baliogabetu dute”», dio Jade Flinnek, Baltimoreko (Maryland) Johns Hopkins Unibertsitateko bioeuspen-unitateko erizain eta hezitzaileak.
Azpimarratu du, halaber, SARS-CoV-2 birusa zabaldu edo kutsatu ez dadin neurri baliotsuenak direla oraindik ere urruntze soziala eta eskuak maiz garbitzea.
Baina eskularruekin eta maskararekin ateratzen bazara, azalduko dizugu nola garbitu, noiz bota eta zergatik ez duzun birusaz arduratu behar zure arropan.
Nola garbitu oihalezko maskara berrerabilgarri bat
OMEren arabera, garbiketa-ziklo normal bat nahikoa da ehunetik koronabirusa kentzeko.
Xaboiek eta garbigailuko garbigarriek tentsioaktiboak dituzte, gainazal-tentsioa murriztean bilgarri hori hausten duten substantzia kimikoak, azaldu du Joshua Santarpiak, Omahako Nebraskako Unibertsitateko zentro medikoko patologoak. Molekula tentsioaktibo batek olioa eta koipea erakartzen dituen mutur bat du, eta beste muturrak ura erakartzen du. Koipeak erakartzen duen muturrak zulo bat sortzen du koronabirusaren bildukian, eta zulatu egiten du. Hondarrak mizela izeneko tentsioaktiboen partikula zirkularretan harrapatuta geratzen dira, eta urak aurretik eramaten ditu.
«Tentsioaktibo horrek bira-bilgarriarekin duen elkarreraginak birusaren infekzio-gaitasuna suntsitzen du», dio Santarpiak. Etxeko eta merkataritzako garbiketa-produktu gehienetan daude tentsioaktiboak.
Garbigailuko uraren tenperaturak ez du axola, baldin eta detergentea erabiltzen baduzu. «Kotoiaz egindako maskarek tenperatura altuagoak jasaten dituzte; beraz, hobeto sentiarazten bazaitu tenperatura altuan garbitzea», dio Grahamek. Lehorgailuaren bero handi eta kontzentratuak babes maila handiagoa eskaintzen du: mikroorganismo gehienak hiltzeko nahikoa da.
Osasun Ministerioaren berrerabil daitezkeen higiene-maskarak desinfektatzeko jarraibideak irakur ditzakezu hemen.
Eta maskara kirurgikoa edo N95 eramaten badut?
Oihalezko maskarek ez bezala, maskara medikoak erabilera bakarrerako dira, eta garbiketa-ziklo normal bati aurre egiten ez dioten material sintetikoz osatuta daude.
Publiko orokorrarentzat, funtsezkoa da maskara medikoak behin bakarrik eramatea, baina berrerabiltzen badituzu, bereizi erabileren artean birusa desintegratzeko behar den denbora.
«Ondorioa da birusak infekziosoa izaten jarrai dezakeela zenbait orduz, agian zenbait egunez, gainazal desberdinetan, baita maskaretan ere», dio Amandine Gamblek, azterlanaren egileetako batek eta Los Angelesko Kaliforniako Unibertsitatean gaixotasun infekziosoetan aditua denak. Uste du koronabirusa maskara baten zuntzetan harrapatuta geratzen dela, eta hori arazo bat da germena denborarekin degradatu arte.
Eskularruak berrerabili eta garbitu daitezke?
Osasun publikoko erakundeek ez dute gomendatzen inolako eskularrurik erabiltzea, koronabirusak ez uzkurtzeko.
«Azala hesi immune oso eraginkorra da, baldin eta ukitu gabe baduzu», esan du Grahamek, eta gaineratu du ez dagoela frogarik koronabirusak ebakia egin dezakeela eta odol-korrontetik ez dabilela ondo.
«Kezkatzen nauena da pertsona batzuek uste izatea [eskularruek] babestu egiten dituztela», dio Jane Greatorex-ek, Erresuma Batuko Cambridgeko Unibertsitateko birologoak. «Eskuekin egingo zenukeen bezala bota edo garbitu behar dira».
CDCek eskularruak kentzeko jarraibideak ematen dituzte urratsez urrats, eta hori egin ondoren eskuak garbitzea gomendatzen dute.
«Behin erabiltzeko eskularruak ez dira garbitzen, eta askoz errazagoa da apurtzea», dio Santarpiak. «Arreta handiagoa jarri beharko litzaioke eskuen higieneari eskularruak eramateari baino».
Eta gainerako arropa?
Ez duzu arropa bota beharrik supermerkatura joateagatik. Bilgarria duten birusek, hala nola koronabirusak, ez dute ongi irauten gainazal porotsuetan, hala nola kotoizko elastikoetan, poliesterrezko blusetan eta galtza bakeroetan.
SARS-CoV-2 bezain erraz zabaltzen den ernamuin baten arabera, garrantzitsua da maiz garbitzea giza kontaktu erregularra duen edozer: eskuak, maskarak, ateen heldulekuak, telefonoak, etab. «Ez gutxietsi birus bat zerbaiten gainean egoteko aukera», erantsi du Lopezek.
Baina ez gaituzte gure arropa normalez arduratu behar. Arnas tantatxoak kotoia bezalako oihal batean lurreratzen direnean, kotoiak hezetasunaren zati bat xurgatzen du, tantatxoak lehortu eta airean jartzen ditu partikula biralak eta haien bilgarri hauskorrak.
«Kanpoko geruza lipidikoa lehortu egingo da eta hartzaileak finkatzeko behar duen proteina ez da erabiliko», dio Lopezek. Baliteke birusaren material genetikoa geratzea, baina jada ez da bideragarria, gaineratu du. Gainera, garbigailua arduratuko da hondakinez.
Egilea:Sarah Gibbens
NATIONAL GEOGRAPHIC: 2020/05/29
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina